İlk olarak Peter F. Drucker tarafından ortaya atılan amaçlara göre yönetim, onun öğrencisi olan George Odiorne tarafından geliştirilmiştir. Peter F. Drucker yöneticilerin amaçlardan saptıklarını fark etmiş ve başarılı bir yönetim için amaçların unutulmaması gerektiğine dikkat çekmiştir. Yönetsel olarak konuya yaklaşıldığında, amaç ile yönetimi birbirinden ayırmak mümkün değildir.  Yönetimin varlığı amaçları gerçekleştirmek ile mümkün olduğu için bunların göz ardı edilmemesi gerekmektedir.

Drucker’ın 1954 yılında yayımladığı kitabında (The practice of management) ortaya attığı amaçlara göre yönetim, 1960’lı ve 1970’li yıllarda revaçta olan bir yönetim fikridir. Yöneticilerin günlük uğraşlara dalmaları nedeniyle örgütün amaçlarını unuttuklarını; bazen de gerçeklerden kaçmak için isteyerek bu uğraşlarla vakit geçirmeleri nedeniyle örgütün amaçlarının göz ardı edildiğini söylemiştir.

Drucker amaçlara göre yönetimi şu şekilde tanımlamıştır; “İşletmenin ihtiyacı olan şey; bireyin yetki ve sorumluluğuna fırsat vererek çabalarını ortak biçimde yönlendiren, ekip çalışmasını oluşturan ve bireyin amaçları ile işletmenin amaçlarını bütünleştiren bir yönetim sistemidir. Bunu gerçekleştirecek tek ilke ise amaçlara göre yönetim ve öz denetimdir.” George Odiorne ise şöyle tanımlamıştır; “Amaçlara göre yönetim, işletmenin değişik kademelerindeki yöneticilerin bir araya gelerek, çalışanlardan beklentileri çerçevesinde, ortak amaçları beraber belirlemeleri ile bu amaçların işletmenin faaliyetleri ve çalışanların değerlendirilmesi için bir rehber olarak kullanılması sürecidir.”

Amaçlara göre yönetim, ancak amaçların ne olduğu bilinirse başarılı bir şekilde uygulanabilmektedir. Çünkü çoğu zaman amaçlar net olarak bilinmemektedir. Amaçlara göre yönetim ile işletmenin verimliliği ve etkililiği artırılarak yönetimin başarısı hedeflenmektedir. Başlangıçta özel işletmelerde kullanılan amaçlara göre yönetim, sonraları kamu kurumlarında da tercih edilmiştir. Günümüzde ise büyük ölçüde göz ardı edilmektedir.

Amaçlara Göre Yönetimin Aşamaları

Amaçlara göre yönetim, 4 aşamadan oluşmaktadır. Bu 4 aşama şunlardır;

  • Amaçların belirlenmesi,
  • Faaliyetlerin planlanması,
  • Oto kontrol,
  • Periyodik değerlendirmeler.

1- Amaçların belirlenmesi

Amaçlara göre yönetimde ilk aşama, işletmenin gerçekleştirilebilir amaçlarının açık ve net bir biçimde tanımlanarak belirlenmesidir. Bu amaçlar öncelikle işletmenin ulaşması istenilen amaçlardır. Çalışanlar bazında da amaçlar belirlenmektedir fakat çalışanların amaçları işletmenin amaçlarına göre ortaya çıkmaktadır. Üst kademelerden alt kademelere indikçe amaçlar daha ayrıntılı hale gelmektedir. Ortaya konulan amaçlar, işletmenin bütün kademelerinde değerlendirilmektedir. Bu yönüyle amaçların, en iyi hale getirilmeye çalışıldığı dikkat çekmektedir. Amaçların belirlenmesi ile çalışanlar kendilerinden neyin, ne zaman ve nasıl beklendiğini bilmektedir. Böylelikle çalışanların değerlendirilmesi için objektif ölçütler de ortaya çıkmaktadır.

2- Faaliyetlerin planlanması

Faaliyetlerin planlanması, amaçlara ulaşılmasında sorumlu olan yöneticiler tarafından yapılmaktadır. Bu aşamada, daha önce belirlenmiş amaçlara ulaşmak için gerekli adımlar planlanmaktadır. Yapılacak faaliyetlerin kim tarafından, nerede ve nasıl gerçekleştirileceği belirlenmektedir. Böylece zaman ve kaynak kaybı en aza indirilmektedir.

3- Oto kontrol

İşletmenin amaçlarının belirlenmesi, değerlendirme ölçütlerini de ortaya çıkarmaktadır. Yöneticiler ve çalışanlar, işletmenin amaçlarına göre değerlendirilmektedir. Yönetici ve çalışanların faaliyetlerinin, amaçlarla uyumlu olup olmadığı izlenmektedir. Amaçlarla uyumlu olmayan faaliyetler, oto-kontrol mekanizması ile amaçlara uyumlu hale getirilmektedir. Bu aşamada amaçlardan sapma durumunda gerekli tedbirler alınmaktadır. İşletmedeki herkes amaçları bildiği için sorunların düzeltilmesi sadece yöneticilerden beklenmemektedir.

4- Periyodik değerlendirmeler

Amaçlara göre yönetimin son aşamasında, belirlenmiş amaçlara ne derece ulaşıldığı ölçülmektedir. Bu aşamada ast ve üst, bir araya gelerek amaçlara ulaşılma derecesini değerlendirmektedirler. Yöneticiler bu aşamada, elde edilen veriler doğrultusunda çalışanlar hakkında değerlendirmede bulunur. Yöneticinin yaptığı değerlendirme sonuçları çalışanlar ile de paylaşılır. Dolayısıyla amaçlara göre yönetimin son aşamasında; çalışanların ödüllendirilmesi, cezalandırılması, eğitim ihtiyacı, görevine son verilmesi vb. konularda nesnel bilgiler elde edilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Hindle, T. (2014). Yönetimde çığır açan fikirler ve gurular (Çev.: Ümit Şensoy). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.

Livvarçin, Ö. ve Kurt, D. (2012). Yönetim biliminde 49 insan 49 teori. İstanbul: Beta Yayıncılık.

Tortop, N., İsbir, E. G., Aykaç, B., Yayman, H. ve Özer, M. A. (2012). Yönetim bilimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.