1980’lerde faaliyete dayalı maliyetleme fikriyle ortaya çıkan Robert Kaplan 1990’larda dengeli puan kartı düşüncesini ortaya atmıştır. Dengeli puan kartı yöntemi, yönetimin performans ile ne demek istediğini belirler ve bu hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını ölçer. Kurumun misyon ve vizyonunu hedef kitleye dönüştürerek bu hedeflere ulaşmak için performans standartlarını belirler.

Dengeli Puan Kartı, ilk olarak 1992’de Harvard Business Review’da bir danışmanlık şirketi başkanı David Norton ile birlikte yazdığı yazı ile yer aldı. ‘‘Dengeli puan kartı Performansı Yönlendiren Ölçütler’’ yazısı, ölçebildiğiniz şeyleri alabileceğiniz prensibine dayanıyordu. Başka bir deyişle, 19. yüzyılın en büyük İngiliz fizikçisi Lord Kelvin’in söylediği gibi: ‘Ölçemediğin şeyi iyileştiremezsin’’. Dengeli Puan Kartı, finansal göstergelere ek olarak, finansal olmayan göstergeleri kullanarak geleneksel performans ölçümüne yeni bir yaklaşım getirdi.

Yalnızca finansal performansı ölçüyorsanız, yalnızca finansal performansı iyileştirmeyi umabilirsiniz. Daha geniş bir perspektiften bakarsanız ve diğer bazı şeyleri diğer perspektiflerden ölçerseniz, yalnızca (eğer öyleyse) tamamen finansal olmayan hedeflere ulaşma şansınız olur.

Kaplan ve Norton, şirketlere özellikle aşağıdaki noktaları göz önünde bulundurmalarını tavsiye etmiştir:

  • Müşteri perspektifi. Müşteri şirketi nasıl görüyor ve şirketin müşteriye istediği hizmeti veya ürünü sağlayan değerli bir tedarikçi olarak kalmak için ne yapması gerekiyor?
  • Şirket içi perspektif. Müşterilerinin, hissedarlarının ve değer hedeflerinin gerçekleştirilmesi için şirketin iyileştirmesi gereken iç süreçler nelerdir?
  • Yenilik ve iyileştirme. Şirket gelecekte değer geliştirmeye ve değer üretmeye nasıl devam edebilir? Bunun gerçekleşmesi için neyi ölçmeli?

Dengeli bir puan kartı fikri ilk ortaya çıktığında büyük ilgi ile karşılandı. 2010 yılında Bain & Company’nin ilk 10 yönetim uygulamasından biri olarak kaldı. Sadece hissedarların bakış açısını yansıtan klasik performans ölçütleri artık şirketler için yeterliydi. Bu eski bakış açısı borsalarda kısa vadeli ve ani artışlar ve düşüşler için çok hassas olmuş ve kurulların ve yöneticilerin uzun vadeli fırsatları değerlendirmelerini engellemiştir.

Kaplan ve Norton, dengeli puan kartı uygulamasının temel faydalarını şu şekilde görmekteydi:

  • Şirketlerin “çığır açan performans” oluşturmak için yapılması gerekenlere odaklanmalarına yardımcı olur.
  • Normalde şirketlerdeki ayrı kurumsal programlar olan kalite, yeniden yapılanma, süreç yenileme ve müşteri hizmetlerini birleştiren bir araç olarak hareket eder.
  • Stratejiyi performans kriterleri ve hedefleri şeklinde ifade etmek.
  • Yerel yöneticilerin ve çalışanların şirketin genel etkinliğine nasıl katkıda bulunabileceklerini görmelerini sağlayarak şirket genelinde ölçütleri daha düşük seviyelere düşürmeye yardımcı olur.
  • Şirketi izole edilmiş ve bağımsız fonksiyonlar ve departmanlar topluluğu olarak gören geleneksel anlayışı tersine çeviren kapsamlı bir görünüm sağlar.

Dengeli Puan Kartı aslında bir şirketin vizyonunu ve misyonunu tutarlı performans ölçütlerine dönüştürmek için bir çerçeve sağlayan bir yönetim sistemi olarak tasarlandı. Ancak yıllar geçtikçe, bir performans ölçüm sistemi aracından stratejileri uygulamak ve bir kuruluşun insani, bilgi ve organizasyon sermayesini stratejilerle uyumla hale getirmek için kullanılan bir strateji yönetim aracına doğru gelişmiştir. Bugün Dengeli Puan Kartı, stratejinin uzun vadeli stratejik hedefler belirleyerek ve kısa vadeli hedeflerle puan kartlarına dönüştürerek uygulanmasını ve izlenmesini sağlar. Dengeli Puan Kartı kavramı içindeki denge ile; kısa ve uzun vadeli hedefler, finansal ve finansal olmayan önlemler, gecikmiş (sonuç) ve öncül (belirleyici) göstergeler ile iç ve dış performans boyutları arasındaki dengenin sağlanması amaçlanmaktadır.

Kurumsal başarının finansal boyutuna ek olarak Dengeli Puan Kartı, uzun vadeli hissedar değeri oluşturulması için önerilen üç ek boyutu (müşteri, içsel iş süreçleri ve öğrenme ve büyüme) içerir. Her boyut, kuruluşun performansını boyuta özgü bir perspektiften yansıtan performans göstergelerinden oluşur. Bu nedenle boyutlara perspektif denir. Dengeli Puan Kartı’nı kurarken Norton ve Kaplan, şirketlerin ilk önce vizyonları çerçevesinde elde etmeyi amaçladıkları stratejik hedeflerini belirlemelerini ve ardından her bir stratejinin performansını ölçen önlemleri seçmelerini önermektedir. Dengeli Puan Kartı’nın dört perspektifini ifade eden boyutları kısaca şöyle açıklanabilir:

  • Mali Boyut; Finansal performans ölçütleri, iş biriminin uzun vadeli hedeflerini tanımlar. Her ne kadar birçok işletme karlılık hedeflerine odaklansa da, diğer finansal hedefler şunlardır: sürdürülebilir hissedar değeri oluşturma, gelir artışı, verimlilik ve risk yönetimi.
  • Müşteri Boyutu; Bu boyut, iyi tanımlanmış ve uygulanmış bir stratejiden başarılı sonuçların ölçülmesini içerir. Genel sonuç önlemleri arasında müşteri memnuniyeti, müşteri tutma, yeni müşteri kazanımı, müşteri karlılığı ve hedeflenen segmentlerdeki piyasa payı sayılabilir.
  • İç İş Süreci Boyutları; Bu boyutta, yöneticiler kurum içinde olması gereken kritik iş süreçlerini tanımlar. Bu süreçler müşteri memnuniyetini en üst düzeyde etkileyen ve bir kuruluşun finansal hedeflerine ulaşmasını sağlayacak iç süreçlerdir.
  • Öğrenme ve Gelişme Boyutu; Dengeli Puan Kartı’nın dördüncü ve son boyutu olan öğrenme ve gelişme boyutu, kuruluşun uzun vadeli büyüme ve gelişme için ihtiyaç duyduğu altyapıyı ifade eder.