İnsanlar, çalıma yaşamlarında maddi ve manevi ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çaba harcarlar. Umut ettiği imkanları bulan ve ihtiyaçlarını giderebilen çalışanlar, iş hayatından tatmin olur ve psikolojik olarak kendisini huzurlu ve mutlu hisseder. Memnuniyeti tam olan çalışanın doğal olarak iş yerinde verimi de artmaktadır. İstek ve ihtiyaçlarını tam anlamıyla gideremeyen çalışanlar ise, psikolojik olarak bunalım yaşar. Bu ruhsal çöküntü hali iş tatminsizliği nedir sorusuna cevap olarak gösterilebilir. İş tatminsizliği; verimlilik, iş ahlakı, işyerinde moral ve iş gücü verimliliği ve görünümünü etkileyen hemen her faktörde büyük bir etkiye sahiptir.

İş tatmini sabit bir olgu değildir. Bu nedenle kişisel veya farklı durumlardan dolayı iş tatmini ya da iş tatminsizliği oluşabilir. İş tatmini ile bireysel nitelikler arasında belirgin bir ilişki vardır. Mesela sinirli ve çevresiyle uyum içinde olmayı başaramamış kişilerin iş tatminsizliği yaşaması daha sık karşılaşılan bir durumdur. Bu tür kişiler diğer insanlarla rahat ilişki ve sağlıklı iletişim kuramaz. Dolayısıyla bu ruh halindeki çalışanların hayata ve iş ortamlarına karşı bakış açıları çoğunlukla olumsuzdur.

Çalışanlar işlerinden beklentilerini karşılayamazlarsa, hedeflerini daraltma yoluna giderler. Bu kişiler gerçekleri çarpıtarak ya saldırgan ya da pasif davranışlar sergiler. Söz konusu tutum ve davranışlar çeşitli psikolojik rahatsızlıklara neden olabilmektedir. İşyerinde memnuniyetsizliği olan insanlar, sorunlarını eve getirme eğilimindedir. Bunun nedeni iş ortamında kötü zaman geçirmeleridir. İş tatminsizliğinin sonuçları olumsuzdur. İş tatminsizliği, çalışanı olumsuz yönde etkilediği gibi çalıştığı kurumun da maddi kayıplar yaşamasına yol açmaktadır.

İş tatminsizliği yaşayan çalışanda birtakım belirtiler görülmektedir. İşinden memnun olmayan çalışandaki, iş tatminsizliğinin belirtilerini görmek mümkündür. İşinden hoşnut olmayan kişi, çalıştığı kurumdan ayrılmayı, farklı iş fırsatları aramayı tercih edebilir. Öte yandan kaçmak yerine kimi çalışanlar sesini duyurmayı deneyebilir. Bu tarz davranışlar mevcut durumu düzeltmek adına aktif ve yapıcı bir adım olabilmektedir. Kurumdaki sorunlara sunulacak çözüm önerileri, amirler ile problemleri tartışma ve bazı sendikal faaliyetlerde bulunma bu tarz davranışlara örnek gösterilebilir. Bir başka belirti de iş görenin içinde bulunduğu durumu pasif ve olumlu bir şekilde beklemesidir. Kurumu eleştirilere karşı savunmak, yönetime güven duymayı sürdürmek şeklinde görülebilir. İş tatminsizliği durumunda süreklilik arz eden devamsızlıklar, geç kalmalar, düşük verim, yüksek hata oranları gibi durumlar eklenecek diğer belirtiler arasındadır.

Bir işletmede çalışma şartları kötüleştikçe çalışanlarda iş tatminsizliği gözlenmeye başlanır. İş tatminsizliğinin çalışana ve işletmeye maliyetleri göz ardı edilemeyecek düzeydedir.  Bu durum iş tatminsizliğine karşı gösterilen tepkileri anlaşılır hale getiriyor. İş tatminsizliği yaşandığında kurumdaki işleyiş yavaşlamaya başlar, verim düşer ve çeşitli disiplin sorunları baş gösterir. İş tatminsizliği sonucunda ortaya çıkan kurumsal sorunlar şu şekilde sıralanabilir:

Devamsızlık: İşinden yeterince tatmin olamayan çalışanın, ilk göstereceği davranış devamsızlık olacaktır. Devamsızlık, çalışma programı dahilinde çalışılması gereken zamanlarda iş görenin işine gelmemesidir. Yüksek seviyede iş tatminsizliği, çalışanın işinden uzaklaşmasına neden olmaktadır. Bu durum hem kurumu hem de diğer çalışanları olumsuz etkilemektedir.

Personel devri: Belli dönemlerde kurumların personel kadrosundaki giriş ve çıkış hareketleridir. Emeklilik, ölüm, istifa, işten uzaklaşma vb. gibi çeşitli sebeplerden dolayı işten ayrılmalar yaşanır. İş tatminsizliği çalışanları olumsuz etkilemekte ve işgören dönüşümü hızını artırmaktadır.

Yabancılaşma: Çalışanın kurumundan psikolojik olarak soğuması ve kendisini çekme durumudur. Kuruma yabancılaşan işgören, işini yaşamının bir parçası olarak görmemekte, kurumunun kendisine sağladığı saygınlığı kabul etmemektedir. Dolayısıyla bu tür çalışanlar, kendilerine kurum dışında tatmin kaynakları aramaktadır. İşe karşı yabancılaşan işgörende; yaşamında mutsuzluk, düşük motivasyon, yüksek iş stresi, iş ve örgüte karşı düşük sadakat görülmektedir.

İş tatminsizliğinin yol açtığı bireysel sonuçları olarak psikolojik tatminsizlik, saldırganlık, stres, kişilik bozuklukları, çeşitli psikomatik rahatsızlıklar gösterilebilir. Bir işletmede çalışan bireylerin fiziksel ve psikolojik açıdan sağlıkları, o işletmeden sağlanan iş tatmini ile yakından ilişkilidir. Tatminsizlik, işgörenlerin psikolojik olarak sağlıklarını olumsuz yönde etkilemekte dolayısıyla etkinlik ve performansta düşüşe neden olmaktadır. Ayrıca iş ortamında aradığı memnuniyeti bulamayan işgörende hayal kırıklığı, saldırganlık, ilgisizlik, direnme gibi birtakım ruhsal rahatsızlıklar görülmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Bingöl, D. (1995). Personel Yönetimi. İstanbul: Beta Yayınları.

Eren, E. (2008). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Yayınları.

Robbins, S. P. ve Judge, T. (2013). Örgütsel Davranış (Çev. Ed.: İ. Erdem). Ankara: Nobel Yayınları.

Sevimli, F. ve İşcan, Ö. F. (2005). Bireysel ve İş Ortamına Ait Etkenler Açısından İş Doyumu. Ege Akademik Bakış, 5(1-2), 55-64.