Türk eğitim sistemi, anayasaya göre Milli Eğitim Bakanlığı denetimindedir. Anayasaya göre herkes eğitim görme hakkına sahiptir. Türk eğitim sistemi örgün eğitim ve yaygın eğitimden oluşmaktadır. Okul öncesi eğitimi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumları örgün eğitim kapsamındadır. Örgün eğitim dışında düzenlenen eğitim faaliyetleri yaygın eğitim kapsamındadır. 2012 yılında çıkan yasaya göre zorunlu eğitim 4+4+4 şeklinde 12 yıla çıkarılmıştır.  Türk eğitim sisteminde 12 yıl zorunlu eğitim vardır. Zorunlu eğitim ilkokul, ortaokul ve lise olmak üzere üç kademeden oluşmaktadır. Eğitim sisteminin birinci kademesi ilkokul, ikinci kademesi ortaokul ve üçüncü kademesi lisedir.

Bu Yazıdaki Başlıklar

Türk Eğitim Sisteminin Amaçları

1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre Türk Milli Eğitiminin genel amacı:

Türk Milletinin bütün fertlerini,

1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;

2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür
ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek;

3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı
kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak;

Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır.

Özel amaçlar:

Türk eğitim ve öğretim sistemi, bu genel amaçları gerçekleştirecek şekilde düzenlenir ve çeşitli derece ve türdeki eğitim kurumlarının özel amaçları, genel amaçlara ve aşağıda sıralanan temel ilkelere uygun olarak tespit edilir.

Türk Eğitim Sisteminin Temel İlkeleri

1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri ise aşağıdaki gibidir:

I- Genellik ve eşitlik

II – Ferdin ve toplumun ihtiyaçları

III – Yöneltme

IV – Eğitim hakkı

V – Fırsat ve imkan eşitliği

VI – Süreklilik

VII – Atatürk İnkılap ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği

VIII – Demokrasi eğitimi

IX – Laiklik

X – Bilimsellik

XI – Planlılık

XII – Karma eğitim

XIII – Eğitim kampüsleri ve okul ile ailenin işbirliği

XIV – Her yerde eğitim

Okul Yönetimi ve Okul Yöneticisi

Eğitim yönetiminin sınırlandırılarak okula uygulanmasıyla okul yönetimi ortaya çıkmıştır. Eğitim yönetimi bir sistem olarak ele alınırsa okul yönetimi bu sistemin bir alt sistemi olarak görülebilir. Okul yönetiminin, eğitim yönetiminin belirlediği ilkeleri okulda uygulaması beklenmektedir. Eğitim sisteminin yapısı ve amaçları okul yönetiminin sınırlarını belirlemektedir. Okul yönetimi ile eğitimle ilgili alınan kararların okulun çevre şartlarını dikkate alarak en iyi şekilde uygulanması amaçlanmaktadır.

Okul yönetimi; eğitim yönetiminin, sınırlarını eğitim sisteminin amaçlarının ve yapısının belirlediği, okul gibi sınırlı bir alanda uygulanmasıdır. Yönetimin eğitime uygulanmasından eğitim yönetimi meydana geldiği gibi, okula uygulanmasından da okul yönetimi meydana gelmektedir. “Eğitim yönetimi, sistemle ilgilenirken; okul yönetimi, okul düzeyinde yoğunlaşan sorunlarla ilgilenir. Yani eğitim yönetimi, eğitime makro düzeyde; okul yönetimi, mikro düzeyde bir bakış açısı ile yaklaşır”.

Okul yönetimi, okulların yönetilmesi ile ilgilenmektedir. Bir eğitim örgütü olan okullar sosyal sistemler olarak görülmektedir. Okul yönetimi, eğitim yönetiminin kapsamında yer almasına rağmen eğitim yönetiminin etkili olması okul yönetiminin etkili olmasına bağlıdır. Eğitim yönetimin kapsadığı diğer örgütler, okulların daha iyi eğitim vermesi için vardır. Bu nedenle eğitim yönetiminin merkezinde okulların olduğu söylenebilir. Eğitim yönetiminin konusu olan eğitim hizmeti eğitimde verilmektedir ve eğitim yönetimi öncelikle okullarda iyi bir eğitim verilmesi için ihtiyaçlarının karşılanmasından sorumludur. Bu yüzden eğitim yönetimi kendi başarısı için okul yönetiminin başarılı olmasına çalışmaktadır.

Üst düzeyde eğitim politikalarını belirleyen, buna göre planlar hazırlayan ve orta düzeyde bunları yorumlayanlar eğitim yöneticileridir. Okul yöneticilerinin ise bu alandaki görevleri oldukça sınırlıdır. Eğitim yönetimi, her türlü okul düzeyine kadar inmekten ziyade, bütün okulları içine alan sistemlerin çözümleme ve birleşimini konu alır. Eğitim yönetimi, bir toplumdaki eğitim sisteminin amaç, yapı ve görevlerini gözden geçirerek, eğer varsa, felsefesini ve bu felsefenin üzerine kurulduğu değerleri inceler. Bu değerler çerçevesinde, eğitim yöneticisinin nasıl davranacağına ışık tutmaya çalışır. Bunun sonucunda ortaya koyduğu genel kavram ve süreçlerin çevre ve okul düzeyinde uygulanmasını okul yöneticisine ve onun okul yönetimi hakkındaki bilgi ve becerisine bırakır.

Eğitim alanında yaşanan gelişmelerin uygulama yeri okullardır. Okullar, değişimin merkezi konumunda olduğu için eğitimle başarılması istenilenler okullarda gerçekleştirilmektedir. Bu sebeple okullarda bulunan madde ve insan kaynaklarının iyi bir şekilde değerlendirilerek başarılı olunması gerekmektedir. Dolayısıyla eğitimin başarısı okullarda bulunan insanların iyi bir şekilde yönetilmesi ile ilişkilidir. Her örgütün amaçları olduğu gibi okulların da amaçları bulunmaktadır. Okullarda eğitimin amaçlarının insanlar aracılığıyla yerine getirilmesi de okul yöneticilerinden beklenmektedir. Buradan da anlaşıldığı gibi okul yönetimi her ne kadar eğitim yönetiminin sınırlı bir alana uygulanmış hali olsa da eğitim yönetimi kadar öneme sahiptir.

Yönetimin en önemli görevi örgütün varlığının devam ettirilmesini sağlamaktır. Bu nedenle okul yönetiminden de okulu, amaçları doğrultusunda yöneterek varlığını devam ettirmesi beklenmektedir. Bunun için okulun sahip olduğu kaynakların verimli bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Okul yönetiminin eğitim açısından önemli olması, okul yöneticilerinin de önemli görülmesini sağlamıştır. Bu yüzden okul yöneticilerinin, kendilerinden beklenilenleri başarabilecek yeterliklere sahip olması beklenmektedir. Okul yönetiminin sorumluluklarının büyüklüğü, bu sorumluluğu yüklenecek yöneticilere ihtiyaç duyurmaktadır.

Eğitim örgütleri, üretime dayalı herhangi bir örgütten ayrılan özelliklere sahiptir. Okullarda da bir üretim gerçekleşmektedir fakat bu üretim diğer örgütlerin üretiminden farklıdır. Okullar diğer örgütlerden farklı olduğu için okul yönetiminin de kendine özgü sorumlulukları bulunmaktadır. Okul yönetimi, okulu yönetmekle sorumlu yöneticilerle birlikte düşünülmektedir. Okul yöneticilerinin sorumluluğunu okula kaynak temin etme ve okulun kaynaklarını koruma,  teknik konularda yeterliğe sahip olma, okulun sahip olduğu kaynakların eşgüdümlemesini sağlama ve kontrol olarak ele almak mümkündür.

Okul yöneticilerinin sorumluluklarının yanında okul yönetiminde rol oynaya iç ve dış ögeler bulunmaktadır. Okul yapısında bulunan öğrenci, öğretmen ve okulun meydana gelmesini sağlayan diğer personeller iç ögeler; yönetim yapısı, veliler ve iş piyasası gibi okulun dışından bulunmasına rağmen okulu etkileyen faktörler de dış ögeler olarak okul yönetimine etkide bulunmaktadır.

Okul yönetimini yerine getiren okul yöneticileri, okul yönetiminin en önemli iç ögesidir. Çünkü okul yöneticisinin başarısızlığı okul yönetiminin başarısızlığı, okul yönetiminin başarısızlığı da eğitimin başarısızlığı anlamına gelmektedir. Bu nedenle her öge önemli olmakla birlikte okul yöneticisi en fazla öneme sahiptir. Okulda yönetimde etkili olan ögelerin arasındaki eşgüdümü okul yöneticileri sağlamaktadır. Eğitim hizmetinin sorunsuz bir şekilde devam etmesi ve beklentilerin gerçekleştirilebilmesini okul yönetici sağlamaya çalışmaktadır. Bunun için okulun içerisinde bulunan insan kaynakları ile eğitim hizmetinin verildiği öğrenciler arasındaki uyumun sağlanması da okul yöneticisinden beklenmektedir.

Okul yönetiminde rol oynayan dış ögelerle de okul yöneticileri doğrudan veya dolaylı iletişim halinde bulunmaktadır. Okul yöneticilerinin hem okulun içindeki hem de okulun dışındaki insanlara karşı iyi bir yönetim sergilemesi gerekmektedir. Okul yöneticileri okulun dışında bulunan ögeleri, yönetim açısından okulun amaçlarına uygun bir şekilde değerlendirebilmelidir. Okulların çevreleri ile etkileşim halinde olan açık sistemler olduğu göz önünde bulundurulduğunda, okul yöneticilerinin okula kaynak temin etmeleri beklenmektedir. Bunun yanı sıra yönetimde rol oynayan okulun dışındaki insanlarla etkili bir iletişim sergilenmesi de beklenmektedir. Ayrıca okul yöneticilerinin eğitim amaçlarını yerine getirme yükümlülüğü bulunduğu için çevrenin geri bildirimlerini de dikkate alarak başarılı bir yönetim sergilemesi gerekmektedir.

Okul yönetimi, eğitime ilişkin politika, karar ve amaçların uygulanması ile ilgilenir. Okul yöneticileri bunu yaparken, insan ve madde kaynaklarını koordine etmek, karar vermek ve grup çabalarını yönlendirmek için yönetimin teori, teknik, ilke ve metotlarından yararlanır. Eğitim alanında meydana gelebilecek değişikliklerin merkezi okullar olduğu için, meydana gelebilecek değişikliklerin başarı ile sonuçlandırılabilmesinde, okulda bulunan insan kaynaklarının buna inanmaları, bu değişimi gerçekleştirebilecek bilgi ve becerilere sahip olmaları gerekmektedir. Okul yöneticisinin insan ve madde kaynaklarını hem etkili hem de verimli bir şekilde yönetebilmesi de okuldaki öğretmenler ile diğer personelin rol ve beklentilerini göz önüne almasına ve buna göre davranmasına bağlıdır.

Eğitim örgütlerinin yapısal olarak üretime dayalı örgütlerden farklılaşması nedeniyle eğitim yönetimi ortaya çıkmıştır. Okul yönetimini gerçekleştirmekle yükümlü olan yöneticiler, okullarda eğitimle ilgili beklentilerin karşılanmasından sorumludur. Okul yöneticilerinin görevleri ve sorumlulukları, yönetim görevini yerine getirecek insanların bunu yapabilecek yeterliklere sahip olmasını gerektirmektedir. Bununla birlikte yöneticilerin, sahip olduğu yeterlikleri nasıl gösterecekleri ve diğer insanları amaçlar doğrultusunda nasıl harekete geçireceklerinin bilinmesi büyük öneme sahiptir.

Okul Yönetimi Kaynakları

Akçay, C. (1996). Okul Yönetimi. Ankara: 72 Ofset Tesisleri.

Aydın, M. (2014). Eğitim yönetimi. Ankara: Gazi Kitabevi.

Bursalıoğlu, Z. (1999). Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış. Ankara: Pegem.

Bursalıoğlu, Z. (2010). Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Çalık, C. ve Şehitoğlu E.T. (2006). Okul Müdürlerinin İnsan Kaynakları Yönetim İşlevlerini Yerine Getirebilme Yeterlikleri. Milli Eğitim Dergisi, 170, 94-109.

Çelik, V. (2000). Okul kültürü ve yönetimi. (2.Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Çelikten, M. (2001). Okul Müdürlerinin Değişim Yönetimi Becerileri. Eğitim ve Bilim, 26(19), 14-19.

Erdoğan, İ. (2000). Okul yönetimi ve öğretim liderliği. İstanbul: Sistem Yayıncılık.

Kaya, Y. K. (1999). Eğitim Yönetimi Kuram ve Türkiye’deki Uygulama. Ankara: Bilim Yayıncılık.

Millî Eğitim Bakanlığı (2014). Millî Eğitim Temel Kanunu.  http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1703.pdf adresinden edinilmiştir.

Taymaz, H. (2007). Okul Yönetimi. (8. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.